FREE HAND

Тасалсан гинж /богино өгүүллэг/2012-12-04 21:33:20

...Баяраа тас гөлөрсөн чигтээ суусаар байлаа. Эргэн тойронд нь эрээн алаг даашинзтай бүсгүйчүүд нүдийг нь эрээлжилтэл тойрсоор тулж ойртоход аргагүйн эрхэнд нүдээ анив. Уг нь бүсгүйчүүд түүнийг бүчихэд тэрээр тааламжтай байдагсан. 
Энэ бүсгүйчүүд түүнд тийм ч гойд санагдаагүйгээр барам бүр төвөгтэй зугтаамаар байлаа. Заримынх нь хүйтэн амьсгал чихэнд, хүзүүнд шүргэхэд Баяраа дэмий толгойгоо сэгсрэв. Бүсгүйчүүд гартаа атгасан тасалсан гинжнүүдээр түүнийг ороолгож шөнийн цэнгээнээ үргэлжлүүлэв. 
- Хэн нэг биенд зөвшөөрөлгүй хүрэхийг би тэвчдэггүй ю...

Чисэн зүүдэндээ ярьдаг болчихжээ. Түүний энэ өвчин гэхэд хэцүү шинэ өөрчлөлт амьдралыг нь хямрааж орхив. Эхний хоногуудад эхнэр нь бүр нойроо хугаслан тухалж суугаад түүнийг сэрээлгүй яриаг нь сонсож амаа даран инээж байсан ба заримдаа тачигнатал хөхрөх ч энүүхэнд байлаа. Нэг удаа үл таних бүсгүйчүүдийн нэрсийг дотночлон дуудахыг нь тэсэлгүй нөхрөө цочтол нь алгадаж сэрээгээд хэрүүл хийсэн нь даамжраад шөнө бүр хэрүүл ч биш, хэлцээ ч биш үргэлжлэх болж зовлонтой амьдралын сэжүүр болж орхижээ. Эхнэрийн байцаалтан дундаас зүүдэндээ өмнө очоогүй газарт, өмнө тохиолдоогүй явдалд умбаж байснаа нөхөр бүүр түүрхэн л санах шиг, ой ухаан нь самуурч орхив. Адтай эхнэр нь утасныхаа камераар бичлэг хүртэл хийгээд нөхөртөө үзүүлэхэд тэрээр ихэд эмзэглэж, цочирджээ. Чисэнгийн зүүдэн дундах яриа нь элий балай хүн шиг аяг ихтэй, өөрийнх нь авир төрхөөс ондоо содон байгааг аль аль нь анзаарч эмч, илээч, бариачид хандан элдэв арга хэрэглээд энэ асуудлаас салахыг хоёулаа яаравчлах болов.

Хотын сайн м...

ААВ, ЭЦЭГ-гэдэг энэ хоёр үг бол үнэндээ хүүхэн шаагаад хүүхэдтэй болгочихсон нэг нөхөрийг л хэлээд байгаа юм л даа. Гэхдээ бас өөр нэг өнцөгөөс хархад энэ үгс өөр өөр утга хадаглаж байдаг. Учир нь жаахан болох бүтэхгүй нөхдийг "Манай хүүгийн /охины/ Эцэг нь гэж нэг юм" (хүмүүсийн ярианд их хэрэглэгддэг) гэх яриаг бид бүгдээрээ л сонссон байх. Энэ бол ААВ гэдэгээс маш их ялгаатай. Харин тэр хүний амьдралд оролцоотой үүргээ биелүүлж хүн болгож , ухаан заяасан зам мөрийг нь заасан хүмүүнийг бол ААВАА гэж дууддаг. Тийм л хүмүүнийг ААВ гэж нэрэлдэг билээ. Хүүхдээ хаяад явсан, хүний охин жирэмсэн болгоод явдаг тийм эрчүүдийг бол зүгээр л тэр хүүгийн ЭЦЭГ гэдэг болхоос ААВ гэддэгүй гэдэгийг би нэгэн эмээгээс олж мэдэж билээ. Учир юу вэ гэвэл би жаахан байхад манай ээж нэгэн эмгээг онгоцноосоо хоцороод очих газаргүй болсон байхад нь нисэх буудалаас авчирч хэд хоног гэртээ байлгаж билээ тэр үед би багшдаа намтараа бичиж очлоо л доо. Онц авсан болохоор гэртээ ирээд онц авсан хичээлээ хүмүүст...

Хүүе залуу!!!

Хөнгөмсөг бүсгүйн хормой сахиж учирсан нэгнээ гомдоосон уу?

Хөөрхий нэгэн бүсгүйг орхиж хүйтэн бороонд цувгүй үлдээсэн үү?

Ухаалаг даруухан үгийг нь сонсолгүй, увиагүй үгээр булшилсан юм биш үү?

Хамгаас илүү гэж чамайг ширтсэн, харцыг нь чи дальдчуулсан юм биш үү?

Чиний л төлөө гэж цохилсон зүрх тэрхэн хооронд зогссоныг чи мэдэх үү?

Чамд итгэсэн ганцхан итгэл тэрхэн хоромд алдарсаныг  чи мэдэх үү?

Дусал нулимснийх нь шорвогыг чи мэдэх үү?

Дассан сэтгэл нь шархалсаныг чи мэдэх үү?

Сайханаас нь сайхан төрөөгүй байж болох ч сэтгэлээ сэмлүүлэх шалтгаан биш ээ 

Халуухан нэгэн учирал чинь биш байсан ч хагцалаар дуусах тоглоом биш ээ...

 ...

Уяраагаад хэрэггүй ээ бүсгүй минь
Болзоот учиралыг хүсэхгүй байна
Сайхан хүүхний ялдам хоолой цуурай шиг замхардагыг би мэднэ

Налаад хэрэггүй ээ бүсгүй минь
Энгэртээ тэврэхийг хүсэхгүй байна
Сайхан хүүхний хөөрхөн дүр үүл шиг нүүдгийг би мэднэ.

Шивнээд хэрэггүй ээ бүсгүй минь
Үгийг чинь сонсохыг хүсэхгүй байна
Сайхан хүүхний худал үгс салхи шиг хийсдэгийг би мэднэ... гээд хуцчий яахээн та муунууд ха ха ха 

Хайку сонирхогчдод:

Хайку сонирхогч хүмүүстээ зориулаад бүлгийнхээ сонирхолтой үүцнээс эндээ үргэлжлүүлэн оруулж байх болно. Өнөөдрийн оруулсан бичлэгийг сайтар уншвал та дорнын хүмүүсийн сэтгэлгээний онцлог нь хайкуг ямар их хөгжимлөг, утга төгөлдөр илэрхийлж гаргадагын учрыг ойлгох болно.

Хасегава Кай Японы Токай Их сургуулийн профессор, утга зохиол соёлын шүүмжлэгч, Асахи сонины Хайку булангийн эксперт, Хайку Шүлгийн Холбооны гишүүн, Хайку шүлгийн Коши сэтгүүлийг үндэслэн байгуулагч бөгөөд тэргүүн. Профессор Хасегава Кай нь хайкун шүүмлэлийн 20 гаруй ном бичсэн бөгөөд тэргүүн шагналтай яруу найрагч юм.



Манай фейсбүүк дэх Хайку бүлгийн гишүүн Роберт Вилсонтой хийсэн ярилцлагыг орууллаа.

http://www.simplyhaiku.com/SHv7n1/features/Kai.html

Хасегава Кайтай хийсэн ярилцлага
Ярилцагч: Robert D. Wilson, Interviewer
Орчуулагчид: Tanaka Kimiyo and Patricia Lyons, монгол хэлэнд Н.Төвшинзаяа

Hasegawa Kai: Юуны өмнө танд шинэ жилийн мэнд хүргэе. Би таны 2009 оны 1 сарын 1...

Өнгөрдөг амралтын өдрүүдээр Манзуширын хийд рүү аялаад ирлээ. Тэндээс түүж ирсэн сэрэл түүврээр:......

Эртний сүмийн балгас
Эмгэнэлд минь тайвшрана.
Элэгдсэн чулуун зам хотойно

* * * * * *
Туурийн хажуудах өвс
Тонгойж мөргөл үйлдэх
Тийм нам гүм

* * * * *
Ганц хар шувуу
Нисэн буухад
Үдэш болсоныг анзаарав...

* * * * *
Ганц саарал өд
Газар хэвтэнэ.
Салхи амилуулах гэж үнсэнэ

2012-05-20

Хайкун хэлбэрийн тухай

Дорнын хайку нь ихэвчлэн 3 мөртэй, эхний мөр нь 5 үетэй, 2 дах мөр нь 7 үетэй, 3 дах мөр нь 5 үетэй байдаг.
Гэвч дорны хайку шүлгийн энэхүү хэлбэрээс татгалзсаар байна. Орчин үеийн хайку нь ихэвчлэн 3 мөртэй бөгөөд эхний ба сүүлийн мөр нь арай богино, дундах мөр нь арай урт байх нь элбэг.
Хайкун бүтцээс илүүтэй түүний хөг айзмыг орчин цагт чухалчлах болжээ.
Хамгийн чухал бүтцийн нэг бол эхний мөрөнд ямар нэгэн дүрслэл, өгүүлэмжийг аваад 2 дах мөрөн өөр дүрслэлтэй харьцуулан жиших явдал юм.
Энэхүү хоёр элемент нь эдгээрийн хоорондох утга авцалдааг төгөлдөржүүлж, гайхалтай санаанд оромгүй санааг илэрхийлэх нь байдаг.
Хайкуны "утга нь" шууд өгүүлэгдэхгүй, харин уншигчид бясалган бодож, дэлгэрүүлэн ойлгох учраас зүгээр унших явцаас арай өөр юм. Учир нь хайкун харьцуулалт хүчирхэг олон утгыг ихэнхдээ илэрхийлэх бөгөөд уншигч тухайн хайкуны нэгэн хэсэг болж өөрийн мэдрэмжийг "хачир болгон" төгөлдөржүүлдэг.
Сайн хайку бол уншигчийг бичигчийн хэмжээ...

"Эрүүл хүүхэд" аяны хүрээнд хүүхдийн эрүүл мэндийн оношлогоо үзлэг бага насны хүүхдүүдэд эрчимтэй явагдаж байгаа билээ.

Үзлэгээр хамгийн түгээмэл тохиолдож байгаа эмгэгүүдээс болж зарим нэг зөвлөгөөг эцэг эхүүдэд заавал өгмөөр санагдав.

Бага насны хүүхдүүдэд шүдний өвчлөл "аймаар их" байнаа. Цэцэрлэгийн зарим нэг ангийн хүүхдүүдийн 3 хан нь л цоо эрүүл гээд боддоо...  Гэхдээ  энэ удаа шүдний өвчлөлийн талаар ярихгүй

Бага насны хөвгүүдийн дунд фемоз гэж анагаахаар хэлэгдэх хүүхдийн тээрхийн арьс чөлөөтэй шамрахгүй, мөн төмсөг хуухнагт буухгүй байх гэсэн эмгэгүүд нэлээд байв. 

Эцэг эхчүүдээ та хүүтэй бол дараах зөвлөгөөг өгье. Хүүхдийнхээ бэлэг эрхтэнг бяцхан зав гаргаад шалгаарай. 

- Хүүхдийн чинь эрхтэний толгой буюу тээрхийний арьс хойшоо чөлөөтэй шамардаг байх ёстой. Тэр нь шамрахгүй, тээрхийний амсар нь нарийхан төрсөн хүүхэд бас байдаг. Үзлэг оношлогоогоор ийм эмгэгтэй хүүхэд нэлээдгүй байсан. Үүнийг анагаахын хэллэгээр фемоз гэдэг. Хүүхэд хоёр нас хүртлээ фемозтой байж ...

"Хязгаараас цааш" хайкуч залуусын бүлэг маань  facebook дэх хайку бүлэгт дэлхийн хайку сонирхдог орон орны гишүүдтэй идэвхитэйгээр харилцаж байгаа билээ. Манай залуусын нэлээдгүй хайку нь уншигч  гишүүдээс олон "лайк" даруулж байгаа нь 1-т авьяастайнх, 2-т орчуулга сайных юм. Үүнд манай бүлгийн гишүүн Н.Түвшинзаяа маань маш их түшиг тулгуур болж байгаагийнх. Түшкадаа баярлалаа. 

Хайкун гол зарчим 5 7 5-ын тухай орон орны зохиолч, шүүмж бичигч судлаач, яруу найрагч, сонирхогч нарын хэрхэн хэлэлцсэн, тайлбарласан талаар дараагийн бичлэгтээ оруулах болно. Энэ нь бас бус хүмүүсийн сонирхлыг лавтайяа татах болно гэдэгт итгэлтэй байна.

Rain drops
On the window
Is my yesterday.

B. Burenbileg (Mongolia)

/Цонхоор урсах

Борооны дусал

Миний өнгөрсөн амьдрал/ 

In a gentle wind
Grasses are dancing
Autumn evening...

B. Burenbileg (Mongolia)

/ Зөөлөн салхинд

Өвсний бүжиглэх чимээ

Намрын үдэш.../

Searching the pearl
From the ground of extinct sea
I found its spirit.

A. Sodkhuu (Mongolia)

/Сөнөсөн тэнгисийн ёроолоос
Су...